M.Sc. / Dipl.Ψυχολόγος
Χανιά, Ελ. Βενιζέλου 12, 3ος όροφος
Τηλ : 28210 49688 Κιν: 6977 094104
E-mail mariapsychol@yahoo.gr
Oι Διαταραχές Άγχους είναι από τις κύριες αιτίες παραπομπής παιδιών και εφήβων στις υπηρεσίες ψυχικής υγείας. Η έμφαση όμως συνήθως δίνεται σε νεαρά άτομα με 'συμπτώματα εξωτερίκευσης' (externalizing symptoms) -π.χ. προβλήματα προσαρμογής, διασπαστικές συμπεριφορές- επειδή αυτά παρεμβαίνουν στην καθημερινή λειτουργικότητα του σπιτιού και του σχολείου (Albano et al., 2003). Παιδιά και έφηβοι με 'συμπτώματα εσωτερίκευσης' (internalizing symptoms) - π.χ. απόσυρση, γενικευμένο άγχος ή μελαγχολία- συχνά παραβλέπονται, και δεν παραπέμπονται ώστε να δεχτούν βοήθεια. Εναλλακτικά, ένα παιδί ή ένας έφηβος μπορεί να παραπεμφθεί στους ειδικούς λόγω των αρνητικών επιδράσεων του άγχους στην σχολική του ζωή, προκαλώντας ζητήματα όπως:
§ Ανεπαρκής ικανότητα στην επίλυση προβλημάτων
§ Ανεπαρκής ικανότητα στην επίλυση προβλημάτων
§ Προβλήματα προσαρμογής στο σχολείο, σχολική φοβία
§ Μαθησιακά προβλήματα (κακή επίδοση, γενικές μαθησιακές διαταραχές)
§ Φοβίες - νευρωσικά άγχη – ψυχοσωματικές ασθένειες
§ Κοινωνική απομόνωση, χαμηλή αυτοεκτίμηση (μοναχικό παιδί, άφιλο παιδί)
§ Παθολογική εξαρτητικότητα & διαρκή επιζήτηση προσοχής των ενηλίκων
§ Αυξημένα επιθετικά αισθήματα -παραβατικότητα (Allen & Klein, 1996).
Οι παράγοντες κινδύνου για το άγχος στα παιδιά και τους εφήβους περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων:
§ Συναισθηματικές δυσκολίες
§ Γονεϊκό άγχος
§ Οικογενειακές περιστάσεις
§ Ενδο-προσωπικά προβλήματα
§ Τραυματικά και στρεσογόνα συμβάντα ζωής, και
§ Σχολικά προβλήματα (Donovan & Spence, 2000˙ Greenberg et al., 2001).
Τίθεται βέβαια εδώ το ερώτημα, «ποιες μορφές συμπεριφοράς είναι ενδείξεις παθολογικού άγχους που χρειάζεται εξειδικευμένη ψυχολογική βοήθεια & ποιες συμπεριφορές είναι απλά παροδικές στην πορεία της ανάπτυξης?». Κοινώς, πότε πρέπει ο γονιός να αρχίσει να ανησυχεί?
Γενικά η διαφορά ανάμεσα στα άκρα του φυσιολογικού και του παθολογικού μπορεί να είναι θέμα:
F Συχνότητας ή βαθμού, «πόσο συχνά ή πόσο έντονα συμβαίνει μια συμπεριφορά»
F Διατάραξης της λειτουργικότητας του παιδιού/εφήβου, «πώς επιδρά το πρόβλημα του παιδιού/εφήβου στην καθημερινότητα του?» «με ποιους τρόπους διαταράσσει την απόδοση του σε σημαντικούς τομείς της ζωής του όπως τη μαθησιακή απόδοση, τη συμπεριφορά του στο σπίτι, το παιχνίδι του, τις σχέσεις του, τις κοινωνικές του συναναστροφές?»
Μία συμπεριφορά που μπορεί να είναι φυσιολογική σε κάποια όρια, πχ. το παιδί που αγχώνεται για τη μαθησιακή του απόδοση, γίνεται παθολογική όταν το παιδί αυτό ανησυχεί τόσο συχνά και τόσο έντονα που του προκαλούνται κρίσεις άσθματος ή άλλα σωματικά συμπτώματα, ή που αρνείται να παίξει ή να κάνει άλλες δραστηριότητες φυσιολογικές για το αναπτυξιακό του επίπεδο! Ή ο έφηβος που αρνείται να βγει έξω και να μετέχει στο φυσιολογικό για την ηλικία του επίπεδο κοινωνικών συναναστροφών για να μελετήσει ή να παίξει στον υπολογιστή..
Κάτι ακόμα που πρέπει να έχουμε κατά νου είναι οι αλλαγές στη συμπεριφορά που συμβαίνουν κατά τη φάση της ανάπτυξης στην παιδική ηλικία και προς την αρχή της ενηλικίωσης, είναι τόσο θεαματικές ώστε συχνά είναι δύσκολο να εντοπίσουμε πότε α ρ χ ί ζ ε ι μια διαταραχή. Κάτι που είναι φυσιολογικό για μια ηλικία μπορεί να παύσει να είναι φυσιολογικό σε μια άλλη.
Πχ. Το κορίτσι που εμφανίζει κρίσεις οργής στην ηλικία των δύο ετών (περίοδο της πρώτης αυτονόμησης) δεν είναι προβληματικό. Το κορίτσι όμως που στα δώδεκα του χρόνια έχει συχνά τέτοιες έντονες επιθετικές αντιδράσεις μπορεί κάλλιστα να αντιμετωπίζει πρόβλημα και θα πρέπει να αξιολογηθεί από ειδικευμένο Ψυχολόγο και να βοηθηθεί με κατάλληλη παρέμβαση.
Οι παράγοντες κινδύνου δεν επηρεάζουν όλα τα άτομα, ή δεν επηρεάζουν με τον ίδιο τρόπο και στον ίδιο βαθμό, υπάρχουν προστατευτικοί παράγοντες που διευκολύνουν κάποια νεαρά άτομα να είναι πιο ανθεκτικά (Donovan & Spence, 2000). Μία παρέμβαση πρόληψης μπορεί να μειώσει τον αριθμό ή τη σημασία των παραγόντων κινδύνου που συμβάλλουν στη γέννηση της αγχώδους διαταραχής.
Ένα παράδειγμα προστατευτικού παράγοντα που μπορεί να αποτρέψει την εμφάνιση αγχωτικών συμπτωμάτων είναι οι δεξιότητες διαχείρισης (coping skills).
Θα μπορούσαμε να ορίσουμε τις «στρατηγικές διαχείρισης» σαν σχέδια και πράξεις για να αντιμετωπίσουμε στρεσογόνες καταστάσεις και επομένως να αποφορτιστούμε από τις βλαβερές εντάσεις του στρες. Όλοι μας διαθέτουμε σε κάποιο βαθμό τέτοια σχέδια διαχείρισης ˙ ωστόσο οι στρατηγικές αυτές προέρχονται εν μέρει από τα εγγενή χαρακτηριστικά της προσωπικότητας μας και εν μέρει από τη διαδικασία της μάθησης, καθώς η διαδικασία της προσαρμογής εξελίσσεται και βελτιώνεται μέσω της εμπειρίας (Aldwin, 1991)
Παλαιότερες έρευνες (Campas, Malcarne, & Fondacoro, 1988) μας έχουν υποδείξει ότι οι έφηβοι που χρησιμοποιούν «στρατηγικές διαχείρισης» για να μειώσουν το άγχος τους ίσως είναι πιο ικανοί να μειώσουν τις αρνητικές συνέπειες του στρες. Από την άλλη, οι μαθητές που χρησιμοποιούν μη αποτελεσματικούς ή λανθασμένους τρόπους διαχείρισης του άγχους, έχουν πιο φτωχή αντίληψη για την υγεία τους και αναφέρουν περισσότερα προβλήματα υγείας.
Ο Coffield (2006) κρίνει ότι δεν είναι αναγκαίο να ΄κατηγοριοποιήσουμε΄ τα παιδιά ανάλογα με το μαθησιακό στυλ ή την ευαλωτότητα τους στο άγχος αλλά να τα προτρέψουμε να καλλιεργήσουν περαιτέρω τις δεξιότητες τους.
Ο στόχος είναι τα νεαρά αναπτυσσόμενα άτομα να επιτυγχάνουν σε περισσότερα έργα και συνθήκες και αυτό θα επιτευχθεί εάν ο εκπαιδευτικός και ο Εκπαιδευτικός Ψυχολόγος που συναλλάσσεται με το παιδί και τον έφηβο λειτουργήσει περισσότερο υποστηρικτικά και λιγότερο με τον παραδοσιακό άκαμπτο διδασκαλικό ρόλο. Στο ίδιο κλίμα, ειδικευμένοι Ψυχολόγοι συστήνουν την παροχή ψυχο-εκπαίδευσης μέσα από σχεδιασμό παρεμβάσεων όπως:
Ø Συμβουλευτική σε Δεξιότητες Επίλυσης Προβλημάτων
Ø Συμβουλευτική σε Δεξιότητες οργάνωσης χρόνου & έργων (πχ. σχολικής μελέτης)
Ø Εκπαίδευση για την έννοια του 'άγχους' και της φυσιολογικής απόκρισης σε αυτό
Ø Συμβουλευτική σε τεχνικές χαλάρωσης του άγχους & διακοπής της κύκλου της έντασης
Ø Εκμάθηση στρατηγικών αυτοελέγχου & αυτορρύθμισης συναισθήματος
Ø Γνωστική αναπλαισίωση των εννοιών της επιτυχίας-αποτυχίας & του 'σωστού' – 'λάθους', του 'αυτό-συναισθήματος', της ιδιαίτερης προσωπικής ταυτότητας
Ø Καθοδήγηση σε τρόπους ανατροφοδότησης των καθηγητών & άλλων σημαντικών ενηλίκων ώστε να υπάρχει αμοιβαία υποστήριξη στους στόχους του παιδιού
Ø Καθοδήγηση σε ανοιχτούς τρόπους επικοινωνίας με οικογενειακό περιβάλλον αναφορικά με αλλαγή μεθόδων υποστήριξης
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου